Jan Ernst Matzeliger (Suriname, 15 september 1852 – Lynn (Massachusetts), 24 augustus 1889) was een Surinaamse uitvinder. Hij staat te boek als de uitvinder van de schoenzwikmachine.  Matzeliger werd in 1852 als zoon van plantage eingenaar Ernst Carel Martzilger jr. (1823–1864) en de slavin Aletta op  koffieplantage aan de Cotticarivier geboren.  Als kind van een slavin werd hij automatisch ook in slavernij geboren. Enkele jaren na zijn geboorte verhuisde hij van de plantage naar het huishouden van zijn tante in Paramaribo. In 1862, een jaar voor de emancipatie, de afschaffing van de slavernij in Suriname, werd hij door zijn tante Maria Jacoba Henriette Martzilger, zuster van zijn vader, gemanumiteerd. Bij zijn vrijkoop verkreeg hij de naam Jan Ernst Martzilger. Vanaf dan, op zijn tiende, was hij leerling op de koloniale scheepswerf van Paramaribo, waar hij zijn aanleg voor techniek en werktuigbouw etaleerde.  Op zijn 19e verliet hij Suriname en werkte een aantal jaren op een Nederlands koopvaardijschip, waarna hij zich vestigde in de Verenigde Staten. In Philadelphia (Pennsylvania) leerde hij het schoenenvak. Hij veramerikaniseerde er zijn naam van Martzilger naar Matzeliger.